حکمت ۲۰

بسم الله الرحمن الرحیم

از حِکم حضرت امیرمومنان صلوات الله علیه و سلامه علیه

 

وَ احْذَرْ کُلَّ عَمَلٍ یَرْضَاهُ صَاحِبُهُ لِنَفْسِهِ وَ [یَکْرَهُهُ‏] یُکْرَهُ لِعَامَّةِ الْمُسْلِمِینَ،

از سه چیز مى ‏فرماید بترس: یکى این که برحذر باش از هر کارى که انسان راضى مى ‏شود براى خودش ولى براى بقیه مردم راضى نمى ‏شود. از این بترس که چیزى را فقط براى خودت بخواهى و براى دیگران آن را نخواهى.

این یک جمله به ظاهر خیلى خلاصه و ساده است ولى هزاران مسئله است که قسمت مهمى از گرفتاریهاى اخروى و هلاکت اخروى انسانها از این باب است. بعداً فکر کنید که [این مساله] در ما چگونه است. مى‏گوید بترس از هر عملى که انسان آن را براى خودش مى خواهد ولى براى بقیه مردم آن را نمى‏ خواهد.

وَ احْذَرْ کُلَّ عَمَلٍ یُعْمَلُ بِهِ فِی السِّرِّ وَ یُسْتَحَیی مِنْهُ فِی الْعَلَانِیَة، بترس از هر عملى که در خفى عمل مى‏ شود ولى از عمل کردن به آن در آشکارا انسان حیا مى کند!

هر عملى را دیدید که در آشکارا نمى ‏توانید عمل بکنید ولى در خلوت عمل مى‏ کنید از آن بترسید. این خیلى جمله عجیبى است. اگر کسى بخواهد به این عمل بکند چیز عجیبى مى ‏شود. ببینید چقدر انسان اصلاح مى ‏شود و چقدر تحذیر مى ‏شود از این که آن را عمل بکند. بترس از عملى که در خلوت انجام مى ‏گیرد ولى حیا مى ‏شود، انسان آن را در غیرخلوت انجام بدهد، از این نوع عمل بترسید. ببینید چقدر انسان باید تجدیدنظر بکند اگر بخواهد به این عمل بکند.

حالا چرا مى‏ گوید بترس؟ چون اینها افتضاح ‏آور است. یعنى اگر بنا باشد در روز فضیحت عمل انسانها را آشکار بکند که خواهد کرد، اینها براى آنوقت هاست. مى ‏گوید بترس از چیزى که در خفى عمل مى‏ شود ولى انسان حیا مى ‏کند که آن را در علن عمل بکند. یعنى هرچه مى‏ کند طورى باشد که اگر در علن هم باشد اشکال نداشته باشد.

بعد مى ‏فرماید: وَ احْذَرْ کُلَّ عَمَلٍ إِذَا سُئِلَ عَنْهُ صَاحِبُهُ أَنْکَرَهُ أَوْ اعْتَذَرَ مِنْهُ، بترس از هر عملی که وقتی صاحب آن عمل از عملش سوال می شود، یا انکار مى ‏کند یا عذر مى ‏آورد.

ببینید حضرت على علیه ‏السلام چه نصیحت‏ها به حارث مى ‏کند. ببینید حارث‏ها چه شده ‏اند. بیانات امیرالمؤمنین علیه‏ السلام گفتم عجیب است. اساس اصلاح از اینجاها شروع مى ‏شود. گفتم بیان امیرالمؤمنین علیه‏ السلام بیانات مخصوص است. فلذا امثال حارث‏ها با این نصیحت‏ها که گرفته‏ اند چه شده‏ اند. هیچ عملى نکن که وقتى درباره آن از تو سؤال مى ‏کنند، بخواهى انکارش بکنى یا عذر بیاورى.

دوباره تکرار مى ‏کنم سه جمله فرمود که:

۱. بترس از آن عملى که انسان براى خودش راضى مى ‏شود براى دیگران دلش نمى ‏خواهد،
۲. بترس از هر عملى که در خفا عمل مى ‏شود ولى انسان حیا مى ‏کند از این که در آشکارا عمل بشود،
۳. بترس از هر عملى که وقتى صاحبش از آن سؤال مى ‏شود، یا انکار مى ‏کند یا عذر مى ‏آورد.

ما حالا این را بر خودمان تطبیق بکنیم: اول مى‏ گوید بترس از آن عملى که براى خودت مى‏ خواهى و براى هیچ کس دیگر نمى‏ خواهى. خیلى چیز عجیبى است. ترسش براى این است که افتضاحش را خدا در قیامت پیش آورد! در دعا هم مى ‏خوانیم ربّنا لا تفضحنا فى الدنیا و الاخره علی رؤس الاشهاد. یک مقام بعد از مردن در قیامت مقام فضیحت است. کسانى را که خدا بخواهد، همه چیزشان را همه مى ‏دانند. آن خودش از جهنم هم بدتر است، فضیحت است. منتها کسانى را که مى ‏خواهد ستر مى ‏فرماید. لاتفضحنا علی رؤس الاشهاد.

در روایت هست امام صادق علیه‏ السلام فرموده: اگر کسانى بدانند عرض اعمال و فضیحت چیست از همین حالا عقل از سرشان مى پرد و به کوهها مى ‏روند و زندگى را ترک مى ‏کنند. اگر بدانند چه مى شود.

حکمت ۱۹

بسم الله الرحمن الرحیم

از حِکم حضرت امیرمومنان صلوات الله علیه و سلامه علیه

 

مَن حـاسَــبَ نَفسَـه رَبِـــحَ

اگر بتوانید عمل کنید توفیق بزرگی است، چیز عجیبی است؛ کسی که نفس خودش را به حساب بکِشد، به مقام حساب بیاورد، این آدم منفعت برده است.

هر شب ببینید می توانید، توفیق بالایی است؛ از صبح تا شب را حساب بکنید، در اواسط شب بعد از نماز مغرب و عشاء فکر کنید. از صبح که بلند شده تا آن موقع ، با دستورات خدا و رسول و ائمه صلوات الله علیهم اجمعین، پیش رفته و چقدر خطا کرده، همه اش را بیادش بیاورد.

آن وقت که اینها را حساب کرد تصمیم بگیرد فردای آن، خلافهایی را که انجام داده، مراقب باشد تکرار نشود، یادش باشد چه مواردی خلاف بوده که تکرار نکند، باز هم شب که آمد حساب کند که آن روز چه کرده، اگر طاعت کرده، شکر کند و آنچه را خلاف کرده تکرار نکند؛ همین طور هر شب ادامه دار انجام بدهد؛ کار سختی است ولی رَبِـــــحَ سود برده است.

خیلی توفیق بالایی است، باید ترسید، اینجور چیزها برای این است که انسان که مُرد، با احکام جدیدی مواجه می شود که به واهمه و خیالش هم خطور نمی کند.

الموتُ بــابُ الاخِــــرةِ

کسی چه می داند تا کی زنده است، تا یک ساعت دیگر، یک ساعت هم زیاد است، یک لحظه، وقتش آمد می شود، کسی عمر را تضمین نکرده، مرگ نزدیک است، چیزی که آمدنی است، نزدیک است.

وقتی انسان مُرد، باب آخرت به روی او باز می شود، مانند کسی است که خواب بوده و بیدار می شود؛ وقتی خواب می بینیم با کسانی نشسته ایم که خیلی وقته مُرده اند ولی در خواب نمی فهمید، وقتی بیدار شدید می فهمید که مرده بودند.

وقتی مرگ فرا رسید متوجه می شویم و حساب و کتاب شدیدی پیش می آید، چیزهایی می بینیم که به ذهنمان خطور هم نمی کرد، چه آتشی بوده که با خودمان از اینجا بردیم و چه حساب و کتاب و بهشتــی را با خودمان بردیم.

الناسُ نیــامٌ فَاذا مَاتُـوا اِنتَبَهُــوا

آتش که آنجا روشن می شود تازه می فهمیم چه چیز عجیبی بوده، بهشت هم همینطور، می فهمد بهشتـــی که قابل توصیف نیست، این بوده است.

سعیتان بر این نباشد که در دنیا حظّ بیشتری ببرید و خوشگذرانی بکنید، کسانی که سعی بر این دارند، در آخرت چندان حظّی ندارند؛ ولی کسانی که سعی نمی کنند و نمی خواهند که در دنیا حظّ ببرند، در آخرت حظّ بیشتری دارند.

اوفرُ النّاسِ حَظّاً فی الاخِرةِ اَقلُهُم حَظّاً فِی الدُنیا

آخرش به این می رسد، به نفس اماره بگویید بنشین سرجایت؛ وقتی نفس چیزهایی می خواهد نگذار شلوغ بکند.

حکمت ۱۸

بسم الله الرحمن الرحیم

از حِکم حضرت امیرمومنان صلوات الله علیه و سلامه علیه

 

« لاخَیرَ فِی قَلبٍ لایَخشَع وَ عَینٍ لا تَدمَع وَ عِلمٍ لا یَنفَع »

خیری نیست در قلبی که خاشع نباشد در برابر خدای متعال، خاشع یعنی شکسته، دلی که خاشع نبود خیری نیست، خیری نیست در دلی که خاشع و شکسته نباشد؛ همیشه در محضـر حقّیــــم.

خیری نیست در چشمی که اشک نریزد، اشک از ترس گناهان خودش که با عذاب و آتش و ... چه طور خواهد کرد. گریه بکنید، خود حضرت امیرصلوات الله علیه آنقدر شبها گریه می کرد که به صَعقه یعنی بیهوشی می افتاد. یک شخصی این حالت حضرت را ندیده بود، از آنجا عبور می کرد بیرون از منزل، جای خلوتی بود، دید حضرت امیر افتاده در حالت صَعقه، فکر کرد حضرت از دنیا رفته، با عجله آمد در منزل حضرت زهرا سلام الله علیها را زد، گفت حضرت را دیدم که از دنیا رفته؛ حضرت از پشت در فرمود، او از دنیا نرفته، این حالت هر شب حضرت امیر است؛ گریه می کرد از هیبت اجلال به صَعقه می افتاد.

خیری نیست در قلبی که خاشع نباشد و در چشمی که اشک نریزد و علمی که انسان دانسته هایی داشته باشد که نفعــی برایش نداشته باشد. چیزهایی یاد گرفته ایم، اما روش همان است. انسان باید با یاد گرفته هایش، اعمالش را اصلاح کند، باید به عمل آورد، رفتار را اصلاح کرد، نکردنی ها را نکرد، انجام دادنی ها را انجام داد.

                  بس کنــم گر  این سخــــن افــزون شود                   خود  جگر چه  بود که  خـارا  خون   شو

                  این جگرها خون نشد از سختـــی است                   غفلـت و مشغــولی و بد بختــــی است

                  خون شود روزی که خونش سود  نیست                   خون شو  آنوقتی که خون مردود نیست

 

بس کنم اگر بیشتر بگویم، جگر چه هست، سنگ خارا خون گردد و اینکه چرا خون نمی شود از قساوت و سختی دل و ... است، و آن طرف خون می شود که کار از کار گذشته است، پس اینجا خون شو که هنوز مهلت است.

بروید روی این فکر کنید، عمل کنید، معلوم نیست کـِــی می میریم، اگر با چیزهایی مواجه شویم که می شویم، چه بایـــــد کرد؟!

از خدا بخواهید خدایا به من عمر طولانی بده با این وضع نروم، با توفیق جبران و اصلاح، مادامی که جبران نکردم، اصلاح نکردم، من را نبَر؛ وقتی جبران کردم و اصلاح نمودم، به ساحل نجات رسیدم، آنوقت مرا به آن سو ببــَـر و در این دعا، خدا را به محمد و آل محمد صلوات الله وسلامه علیهم اجمعین، قسم بدهید.