تذکرات در ماه مبارک رمضان
حقیقت روزه : اجتناب از غیرحق
از صحبت ها حتماً فهمیده اید که معنى روزه این نیست که انسان از مبطلات ظاهرى از قبیل خوردن و آشامیدنیها که در رساله ها مطرح می شود اجتناب کند. اجتناب از اینها صورت ظاهر روزه است. حقیقت روزه این نیست.
حقیقت روزه اجتناب از غیرحق است. عارفى گفت که من براى تو یک حرف دارم، بعد از اینکه شروع به طلب کردى، بعد از آن را یک روز حساب کن یک روزه بگیر از غیرحق! توجه داشته باشید که روزه می گیرید همت تان براین نباشد که دهان بسته باشد که نمی خورم و نمی آشامم، این مسئله اى نیست، این بجاى خود و به حدّ خود. همت تان براین باشد که باطن شما هم روزه از اغیار بگیرد. دل و قلب از اغیار روزه بگیرد، دل و قلب را طورى بکنید که نگذارید به سوى غیر برود، نگذارید با غیر لذّت ببرد، نگذارید به غیرى مجذوب باشد، نگذارید با غیرى خوش باشد، نگذارید از غیرى ناخوش باشد. اصلاً دل و قلب تان به سوى غیر حرکت نکند. این حقیقت روزه است. البته این را همیشه باید داشته باشید ولى در ماه مبارک به این زیاد توجه داشته باشید. ظاهراً، از خوردن و آشامیدن و باطناً، دل را از توجه به اغیار، از محبت اغیار نگه بدارید، اعضاء و جوارح را از گناهان حفظ بکنید.
احیای شبهای ماه مبارک
در ماه مبارک اگر کارتان ایجاب کرد به شما توصیه می کنم شبها را کلاً تا صبح بیدار باشید. اگر وظیفه مهم شرعى و اجتماعى یا خانوادگى که رضاى حق در آن است دارید و حتما باید انجام بدهید و اگر شب را تا صبح بیدار باشید، آن وظیفه را که خدا می خواهد پایمال می شود و به نامرضىّ مبتلا می شوید آنجا را نمی گویم، شبهاى کوتاه هم آسان است، اگر نامرضىّ خدا پیش نیاید شبهاى ماه مبارک را شب زنده دار باشید.
صمت
در ماه مبارک نظرتان این باشد که روزها هر چه می توانید به صمت [سکوت توام با توجه و ذکر] بگذرانید. این را جداگانه به شما توصیه می کنم. صمت یعنى ساکت بودن، صحبت نکردن، به ذکر خدا قلباً مشغول بودن ولى از صحبت اجتناب کردن.
سابقاً روزه صمتى بوده ولى الان از نظر شرعى روزه صمت نداریم، ولى در عین حال شرعاً مطلوب است، روایت زیاد است، کم صحبت کنید، اصلاً حلاوت روزه شما در این است که شما بتوانید روزه بگیرید و از طلوع تا شب کلمه ای که ذکر خدا نباشد را اصلاً نگوئید مگر در حد کاملاً ضرورت و قناعت.
پرهیز از رنجانیدن دیگران
باز یک نکته مهمى را که توصیه می کنم که سعى بکنید اگر امکان داشت کسى را حتى المقدور از خودتان رنجیده نکنید. یعنى انسانى از شما رنجیده نشود. البته انسانى که نباید رنجیده بشود، انسانى که انسان است و خدا او را انسان می داند. از خانواده گرفته تا هر کس که باشد.
تلاوت قرآن
تلاوت قرآن زیاد بکنید اما به آن نحو که گفتم که آن شخص مىگفت سی سال است قرآن را شروع کرده ام و هنوز تمام نکرده ام، با تدبّر، با دقت و همیشه با وضو باشید.
کم خوردن در افطار و سحر
از خوردن زیاد در افطار بپرهیزید. از خوردن زیاد در سحر بپرهیزید. از نخوردن سحر هم بپرهیزید! یعنى سحرى بخورید، زیاد نخورید. بفکر این نباشید که چه خواهید خورد، اقلاً مشخص نکنید چه خواهید خورد که خنده دار می شود! حالا فکر بکند و مقدماتش را طى بکند، آب دهانش هم راه بیفتد که افطار چه می خواهد بخورد. یعنى انسان بزور دهان را ببندد، از این مسئله که افطار چه خواهیم خورد، اصلاً از این اجتناب بکنید. البته اینها گفتن ندارد براى شما ولى مسئله باید خیلى بالاتر از اینها باشد.
انفاق و اطعام
و هرچه می توانید به سراغ فقرا بروید ـ فقراى مالى ـ هرچه دارید انفاق بکنید. هر چه می توانید به فقرا برسید و لو خیلى کم باشد.
زیاد خواستن در دعا
آن موقع که می خواهید افطار بکنید هرچه را که می خواهید دعا کنید، نزدیکیهاى افطار، زیاد بخواهید.
یاد خدا و نشاط در عبادت
و اگر می توانید در روزها و شب ها، مخصوصاً در روزها از یاد خدا غفلت نکنید. از یک موضوع اجتناب بکنید و آن این که روزها که اصل وقت حرکت درونى به سوى حضرت حق است و شکم هم خالى است، البته همه لحظات این ماه مبارک است، اما روزها که یک خستگى خاصى که از نخوردنها و چیزهاى عادى را یک مقدار کنار گذاشته ایم، یک مقدار پراکنده می شویم، مثل اینکه خودمان را گم کرده ایم که این علاقه ها باعث می شود که حوصله کم داریم و زیاد آمادگى را براى این که خوب نماز بخوانیم، خوب دعا بکنیم، نداریم آن وقت که خوب می خوریم و خوب می آشامیم آن وقت مثل این که آماده هستیم یک نماز باحال بخوانیم، متأسفانه در ماه مبارک چون این مرض در ما هست، روزها چندان آمادگى براى نماز خوب و دعاى خوب و تضرع خوب و مناجاتهاى طولانى خوب خوب را نداریم، یعنى بى حالیم! یادتان باشد این یک مرض خطرناک است. می دانید چه معنایى می دهد، از این اجتناب کنید. یعنى در خودتان این را بکوبید. البته باید با تمرین پیش بیاید.
روزها هرچه می توانید قلباً و ظاهراً با تمام وجود از خدا بخواهید، توسل بکنید و ـ در ظاهر وقتى مشغول کارى نیستید ـ محکم به ذکر و نماز و دعا بپردازید و از غفلت بپرهیزید، تا آن حدى که این مانع در وجودتان بشکند. یعنى اگر دنبال این مسئله را گرفتید و تضرع کردید و توسل هم کردید و با جدّیت و تلاش پى گیر به یک دعا و یک سجده ای و یا یک وردى مشغول شدید، به یک عبادتى مشغول شدید، می بینید که یواش یواش حال پیدا می کنید. آن وقت چیزهایى می بینید که در غیر ماه مبارک می خواستید آن حالات را پیدا بکنید، پیدا نمی کردید، ولى در ماه مبارک می توانید پیدا بکنید، بشرطى که این سد را بشکنید.
این هم یادتان نرود هرچه می توانید تلاش بکنید که این سد شکسته بشود. یک ساعتى تضرع بکنید، مسائلى پیش می آید حالات و عنایاتى می شود یک جذبها و اشتیاقهایى ـ البته در مراتب خودش ـ پیش می آید که این خاصیت ماه مبارک است و خالى بودن شکم.
مطالعه کتابهای علمای اخلاق
اینها توصیه های من بود که به شما گفتم و خیلى چیزها هم که در کتابها نوشته شده، مراجعه می کنید. آدابى مرحوم میرزا جواد آقا نوشته در آن کتاب معروفى که دارد عربى است و یا کتاب فیض مرحوم که ترجمه شده «حقایق»، در آنجا نگاه بکنید، یک آدابى دارد برای روزه دار، «آداب صالحین»، «حقایق» فیض کاشانى، آداب حج و صلوة و روزه را در آنجا نوشته و ترجمه شده، ولى کتاب حاج میرزا جواد آقا ترجمه نشده، اگر سواد عربى تان زیاد بود به آن هم نگاه کنید. و کتابهایى امثال اینها که آداب را نوشته است. امیدوارم انشاءالله خودتان بگردید پیدا کنید.
تلاش برای توبه کسب مغفرت و خشوع
این را هم بگویم در روایات آمده که هرکس در ماه مبارک خودش را مشمول مغفرت نکند شقى است. از این هم بترسید! این روایت است، بیان است، حقیقت است. یعنى اگر در ماه مبارک موفق بر یک خشوع نشدید، موفق به یک برگشت نشدید، به توبه خالص مخلص نصوح موفق نشدید و به یک تضرع خوب هم بدنبال اینها موفق نشدید، رَین [زنگار] در دلتان باقى ماند، بترسید، بى حساب نخواهد بود. فهمیدید چه گفتم؟
اگر در ماه مبارک موفق نشدید به گریه براى آنچه که باید الى الابد ترک کرد و براى گذشته هم به تضرع خوب خالصانه [موفق نشدید] ، به طوری که خودتان قبول بکنید که امروز برگشته اید و تا آخر عمرتان به آن [رویه و گناهان] برنمی گردید و جداً براى گذشته هم پشیمان شده اید، اگر به این موفق نشدید و دیدید که باز دلتان کشیده می شود به آن طرف، بدانید که تصمیم تان جدّى نیست، بترسید، مسئله خطرناک است. خوف شقاوت است. اگر دیدید اینجور است به تضرع بپردازید که مسئله برطرف بشود. هر بدى از خودتان دارید سعى بکنید که موفق به توبه از آن بشوید و اگر نشدید به تضرع بپردازید که بشود، به توسل بپردازید که بشود. و اگر موفق نشدید بدانید که مسئله ساده نیست. کسى که ماه رمضان بیاید و موفق به توبه نشود و خودش را مشمول مغفرت نگرداند، گفته اند شقى است! یعنى مایه ای در وجودش هست، مایه ای که خودمان کسب کرده ایم و اگر بفکرش افتادید به چاره اش بپردازید.
